Total Pageviews

Wednesday, December 15, 2010

Skender Sherifi: Unë, i arratisuri në Belgjikë, që u bëra shkrimtar në Francë

Jeta e një njeriu ka udhëkryqe dhe situata nga më të vështirat. Për disa drita vjen vonë, për të tjerë, ajo mbërrin më shpejt nga çdo parashikim. Jeta e shkrimtarit Skënder Sherifi ka kaluar në disa udhë të ngjashme me shumë të tjerëve, por ama përfundimi ka qenë mese i kënaqshëm. I biri i një oficeri Zogu, i cili vuajti burgjet komuniste në një moshë më se të vogël, Skënderi vetëm një vjeç e gjysmë, së bashku me prindërit e tij prej Gjakovës, kërkuan azil politik në Belgjik. Fëmija i vogël do të rritej në një ambient frankofon dhe do të bëhej një shkrimtar më se i njohur në Francë. Do të takonte emrat më të mëdhenj të letërsisë franceze, mes të cilëve Louis Aragon, por edhe personalitete të artit e politikës franceze (mik me aktorin e madh Gerard Depardieu, presidentin Jacques Chirac). Karriera e tij në fushën e letrave në Francë ka pasur suksese të pakrahasueshme: Në vitin 2003 do të hynte në Fjalorin prestigjioz francez të Larusit (LAROUSSE), i cili boton në çdo 20 ose 25 vjet një enciklopedi të plotë të letërsisë botërore. Në këtë enciklopedi Skënder Sherifi figuron në mesin e elitës letrare internacionale, në familjen e shkrimtarëve më të mirë në botë. Aktualisht, Skënder Sherifi është profesor në degën e Letërsisë dhe Komunikimit në Universitetin e Brukselit. E ndërsa rruga e letërsisë së tij është zhvilluar në frëngjisht, i pari që do ta përkthente në shqip ka qenë pikërisht miku i tij, presidenti Ibrahim Rugova në vitin '80. Ai vetë u bë përkthyesi i shkrimtarit, në një kohë që në Shqipëri ai ishte një njeri i panjohur, një njeri që ishte arratisur dhe i padëshiruar nga shteti i tij. Vetëm tani pas 20 vitesh demokraci vepra e tij e parë, drama "Le Trio Eternel" është përkthyer në shqip dhe pritet të vihet në skenë. Në këtë intervistë për "Summer Pages", shkrimtari Sherifi rrëfen më tej për lexuesit tanë për karrierën e tij dhe ndjesitë që e kanë mbajtur gjithmonë pranë shqipes...
Zoti Sherifi, si lindi karriera juaj?
Kisha një profesor, quhej Koch. Ai m'i pa poezitë e para në dorëshkrim. Isha 20 vjeç dhe kisha shkruar afro 700 poezi. Ai më shtyu t'ia doja poezitë Pierre Segersit në Paris, në vitin 1976. Ai nuk u përgjigj për shtatë muaj. Pastaj, si një shpërthim meteori erdhi letra e tij, ftesa për në Paris. Shkova. Ai më ftoi në shtëpinë e tij dhe më thërriste "bir". Aty u njoha me jetën pariziane, letrarët e mëdhenj që nga Louis Aragoni te Ferdinand Brodeli, Lilvikun, Robert Sabatian, pa dyshim edhe Claude Levi Strauss-in. Segersi kishte shumë lidhje në Paris dhe kjo më ndihmoi shumë. Bile kam takuar edhe Jacques Chirac-un, asokohe kryetar i Bashkisë së Parisit. Në vitin 1980, shkrova "Quelque part Quelqu'un" dhe po në të njëjtin vit u përkthye në Kosovë nga Ibrahim Rugova vepra ime "Lojë dhe kundërlojë". Libër, i cili do të pasohej nga "Oksigjen" në vitin 1989 dhe "Ateljeri i ëndrrave" në vitin 2003, këto janë pra 3 veprat e mia të përkthyera në gjuhën shqipe.
A ka qenë e vështirë në atë kohë të përktheheshin veprat tuaja në shqip?
Ka qenë shumë e vështirë në Shqipëri, pasi ishte sistemi komunist dhe poezitë që unë shkruaja nuk mund të botoheshin. Edhe në Kosovë, po ashtu ka qenë pak e vështirë, por për këtë më ka ndihmuar miku im, Ibrahim Rugova. Kur kam shkuar për herë të parë në Kosovë, asnjëri nuk besonte se unë isha shqiptar. Bile Rugova më pati thënë se do të ishte shumë e vështirë që njerëzit të kuptonin poezitë e mia. Ndoshta duhet të kalonin disa kohë që ato të pëlqeheshin nga publiku shqiptar. Rugova nuk ishte një përkthyes, por për hir të miqësisë që kishim, vendosi ta përkthente veprën.
Ju keni shkruar së fundmi veprën tuaj "Le Trio Eternel" dhe e keni përkthyer në shqip. Sa e vështirë ka qenë për ju ta përktheni atë?
Kjo është një dramë ku bëjnë pjesë tre persona: artisti, femra dhe tjetri. Tjetri është personifikim i një biznesmeni, që ka gjithçka, por i mungon dashuria. Në fillim femra dashurohet me artistin, i cili ka një botë të tijën dhe në fillim ajo duket shumë e kënaqur nga ai, por më pas fillon të kërkojë më shumë. Aty vjen ndarja nga artisti dhe lidhet me tjetrin. Ky ka makinë, ka para, por nuk është si artisti. Atëherë femra, duke qenë se nuk ndjehet e kënaqur as me artistin, as me tjetrin, ndjehet e zhgënjyer me realitetin dhe faktin që nuk mund të ketë një person me cilësitë e të dyve: artistin dhe tjetrin. Ka qenë shumë e vështirë për mua që ta përkthej këtë vepër dhe për këtë më kanë ndihmuar disa miqtë e mi, pasi që të përkthesh një dramë në shqip, mbi të gjitha duhet të njohësh gramatikën shqipe dhe unë fatkeqësisht, nuk e njoh aq mirë gjuhën shqipe. E kam përshtatur për 60 ditë këtë vepër dhe me të vërtetë që ka qenë një kohë rekord për mua dhe për këdo, pasi kërkonte një punë shumë të madhe për aq pak kohë.
Pse vendosët të shkruani një vepër në shqip?
Unë kam rreth 30 vjet që shkruaj dhe një ditë pyeta veten: "Kush je ti?". Dhe vetja m'u përgjigj: "Ti je Skënder Sherifi, je shqiptar". Pra, unë duhet të shkruaja një vepër në shqip, pasi ky është dhe vendi im. Për mua ka qenë një emocion i veçantë shkrimi i kësaj vepre dhe një lloj pjekurie artistike. Pas shumë vitesh arrita të shkruaj diçka në gjuhën time.
A keni kontaktuar me dikë për vënien në skenë të kësaj drame?
Natyrisht. Kam kontaktuar me shumë persona, regjisorë, por është diçka e vështirë, pasi kjo dramë kërkon rreth 11 aktorë, shto dhe regjisorë asistentë ...duhen rreth 15 persona për vënien në skenë të saj. Shpresoj shumë që të vihet në skenë, pasi do ishte diçka e mrekullueshme për mua që të vihej në skenë.
Ju keni shkruar gjithashtu në vitin 2008, "Love", një libër poetik, me të cilin keni dalë ndër 10 autorët më të mirë të vitit në botën frankofone...
Po. Është e vërtetë. Kjo është një vepër që është e ndarë në 5 kapituj dhe jam inspiruar nga emri i një qyteti në Egjipt, i cili quhet DASHOUR, është një nga veprat e mia më të mira dhe më vjen shumë keq që këtë vepër nuk e ka përkthyer ende njeri në gjuhën shqipe, që shqiptarët të lexojnë një vepër timen, e cila është vlerësuar si një ndër më të mirat në botën frankofone. Ajo përmban nga një kapitull për çdo kontinent dhe aty përfshihen rreth 500 citate të autorëve më të njohur të botës si Konfuci, George Orwell dhe shumë e shumë të tjerë. Më pas ka poezi që unë ua kam dedikuar personave që kanë ndikuar në jetën time. Persona si Elvis Presley apo Marilyn Monroe, që nuk i kam takuar asnjëherë, por edhe persona që kanë qenë afër meje po nuk njihen nga pjesa tjetër e botës.
Ju keni njohur personalisht shumë artistë dhe aktorë në Francë, por cili ka qenë autori që ka shërbyer si model për ju?
Nuk ka qenë një i vetëm, por kanë qenë disa. Kamyja, Orwelli, Louis Aragonie e shumë të tjerë, megjithëse një shenjë të veçantë ka lënë tek unë Remboja. Për mua, ai është më i madhi i të gjitha kohërave.
Çmendoni për letërsinë në Shqipëri?
Mendoj se si në çdo fushë dhe letërsia është në periudhë tranzicioni, pasi këtu ka shkrimtarë shumë të mirë, por që janë të periudhës së komunizmit dhe jo shumë të preferuar nga rinia e sotme shqiptare. Mendoj se poezia që unë bëj nuk është për brezat e vjetër, por për ata që do të vijnë. Është një letërsi larg klasikes.


No comments:

Post a Comment